1. De fabrieken aan de Nete
Deze prentkaart toont ons een algemeen beeld langs de Neteoevers aan de zuidkant van de spoorwegbrug over de Nete. Vandaag spreekt men bij een dergelijk beeld over het industriepark van de gemeente. Inderdaad, hier waren, onder druk van de revolutionaire vooruitgang op mechanisch en technisch gebied, industrienederzettingen gegroeid die een keten vormden langs de Nete (belangrijke transportweg te water) en dicht bij de spoorlijn Antwerpen-Brussel (modern vervoer per spoor). De stoomkracht had immers de stoomschepen en de locomotief in het leven geroepen.
2. Steenbakkerij Ter Elst
Een oude prentkaart (afgestempeld) 18.10.1903) toont ons de steenbakkerij Ter Elst. Een schrille tegenstelling op de foto: het bewoonde kasteel Ter Elst, als oude getuige uit het verre verleden, in een merkwaardig goede staat van bewaring omgeven door hoge schouwen , bakovens droogloodsen en stapelplaatsen van de steenbakkerij, die vóór de eerste wereldoorlog op volle toeren draaide. Een grote kade of aanlegplaats langs de Nete was noodzakelijk voor het vervoer van de afgewerkte produkten: de bouwsteen. Hier werden geen grondstoffen aangevoerd maar alleen afgewerkte produkten verscheept.
3. Put van de steenbakkerij Ter Elst
Aan de andere kant van de Stationsstraat ligt de grote kleiputvan de steenbakkerij Ter Elst. Op dit bedrijf was, vóór de eerste wereldoorlog, de kinderarbeid nog een dagelijks gebeuren. Vandaag nog leven er oudere Duffelaars die als kind stenen gingen 'klinken' op 12-jarige leeftijd. De put kwam vol water tijdens de eerste wereldoorlog en zou later, opgekocht door Covabe in 1923, jarenlang als gemeentelijke stortplaats gebruikt worden.
4. De Nikkelfabriek aan de Nete
De 'Fonderies de Nickel', in de volksmond 'den Nikkel', was één van de fabrieken langs de Neteoever ten zuiden van de spoorwegbrug over de Nete. De waterweg was een belangrijke en zelfs bepalende transportweg voor aanvoer van grondstoffen en desgevallend voor vervoer van afgewerkte produkten. Dat verklaart ook de aanlegkades langs de Neteoever. Op die plaats zou later, na het verdwijnen van de nikkelfabriek waar destijds nikkel gewonnen werd, een aluminiumfabriek 'Sidal' zich vestigen.
5. De Nikkelfabriek aan de Nete
Deze prentkaart toont ons de directeurswoning en de hoofdingang van de nikkelfabriek 'Fonderies de Nickel de la Nèthe'. De tekst op de gevel van het hoofdgebouw was op zijn minst merkwaardig. Naast de naam van de stichter L. Chavanne zien we de belangrijkheid van de Neterivier in de vestigingsplaats van deze fabriek ook daardoor 'Nikkelfabriek aan de Nete' genoemd wordt.
6. Papierfabriek aan de boorden van de Nete
De papierfabriek, vandaag nog steeds in werking, was destijds reeds een indrukwekkend bedrijf onder de titel 'Papeteries anversoises G. Moorrees & Cie'. Deze fabriek zou ook de koperfabriek opslorpen die lag tussen de nikkelfabriek en de papierfabriek. Later werd deze fabriek een onderdeel van de 'Papeteries Générales de Belgique'.
7. Papierfabriek 'Moorrees'
De belangrijkheid en de rol van de spoorweg Brussel-Antwerpen komt hier tot uiting op de prentkaart die ons een beeld toont van de papierfabriek 'Moorrees' vóór 1914 (afstempeling juli 1909). Twee sporen verbinden de fabriek met de spoorweg om aanvoer van grondstoffen maar vooral vervoer van afgewerkte produkten mogelijk te maken. Vandaag nog zien we overblijfselen van de spoorwegverbinding met de papierfabriek aan de doorgang onder de spoorweg van de Hondiuslaan in de richting van Rumst en Walem.
8. Beschieting van Duffel De papierfabriek van Moorrees aan de Nete
Eens te meer is deze prentkaart een getuige van de enorme verwoestingenvan 1914. Bij de beschieting van de eerste oktoberdagen van 1914 werden de fabrieksgebouwen van Moorrees niet gespaard. Ook hier heeft het geschut van de vijand voor heel wat vernieling gezorgd.
9. De brug
Aan de Netebrug zoals ze lag vóór 1914, tussen de Gemeentestraat en de Hande lsstraat, achter de snoepwinkel van 'Moederken Bette' en de herberg 'Saint Nicolaas' zien we de hoge schouw en de gebouwen van een 19de eeuws bedrijf: de brouwerij en mouterij Sint-Niklaas. Oude, lege bierflesjes zijn vandaag nog stille getuigen van deze brouwerij. Ze zou in de 20ste eeuw vlug haar activiteiten staken. Miel De Herdt 'Den Beerboer' zou op die plaats zijn bedrijf leiden.
10. De gasfabriek
De gasfabriek is ook één van die vestigingen die in onze tijd slechts naleven door de naam van een straatje: de Gasstraat aan de Wouwendonk. Vroeger was hier, zoals op de kaart te lezen staat, de 'Gasfabriek' die voor het gas zorgde van de gaslantaarns die de Duffelse straatverlichting uitmaakten.
11. Panorama
Deze prentkaart toont ons het bedrijf van de familie Sels. Een indrukwekkende reeks van meer dan honderd serres vormden het tuinbouwbedrijf van Louis Sels. Dit bedrijf, voor een gedeelte gevestigd op gronden van de familie d'Arenberg, was rond de eeuwwisseling een unicum voor zijn tijd, waar meerdere Duffelaars destijds het tuinbouw- en glasteelten aanleerden. Reeds lang vóór de eerste wereldoorlog werden de serres verwarmd met een centraal verwarmingssysteem waarvan de grote ketel, geleverd door een Duitse firma, door een twintigtal paarden getrokken op een platte wagen door het veld tot aan het stookhuis aan de hoge schoorsteen gesjouwd werd. Vóór 1914 was dit bedrijf reeds gespecialiseerd in rozen (onder vliegende serres - die jaarlijks met de hand ontmanteld werden voor een periode), druiven, chrysanten en aardbeien. Achter het stookhuis en de smidse (rechts op de foto) was de 'orangerie' waar onder hoge serres vóór 1914 hebben dit bedrijf, dat vooruit was op zijn tijd, belet om terug op hetzelfde niveau te herleven na 1920.
12. Stationstraat
Een ander voorbeeld van privé-initiatief in de nijverheid vóór 1914 gegroeid in Duffel was de firma Renaux. Deze firma bestond reeds bij de eeuwwisseling zoals te zien op deze prentkaart. Op de gevel lezen we 'Farine lactée Renaux' 'Vingt-deux diplômes d'honneur et médailles d'or'. Later zou deze fabriek zich verder uitbreiden en specialiseren als chocoladeproducent en zou jaren aan meerdere Duffelaars werk verschaffen.
13. Leopoldstraat
Nog een voorbeeld van privé-bedrijf in de Duffelse nijverheid was de orgelmakerij van de familie Stevens, zoals we zien op deze prentkaart van vóór 1914. Deze foto toont ons de bedrijfsleider van toen, Jef Stevens, in de poort van zijn orgelmakerij te midden van zijn werknemers. Verder naar de kerk toe zien we familieleden en geburen die mee op de foto willen staan. De orgelmakerij Stevens was een bekend bedrijf dat ver in Europa orgels installeerde. Vandaag wordt er nog steeds gewerkt in de orgelmakerij onder de leiding van Juffrouw Cecile Stevens.
14. Villa Hermans
Deze prentkaart toont ons het bedrijf van de familie Hermans. De naam Hermans is, op dat ogenblik reeds meer dan honderd jaar aan Duffel verbonden door de aankoop van het domein Ter Elst en door haar inbreng in 1888 van het kasteel Ter Elst met omliggende gronden in de steenbakkerij van destijds. In de Hermansstraat, genoemd naar deze familie, zien we vóór 1914-1918 de villa en het firmagebouw. Op het atelier is de uitleg vrij volledig te lezen. 'Manufacture de tissus métalliques - Louis Hermans & J. Govaerts à Duffel' (Werkplaats voor metalen weefsels) 'Tourailles pour brasseries et distilleries' (Mouteest voor brouwerijen en stokerijen). Het bedrijf maakte metaaldraadweefsels. (Mouteest= eest waarop mout gedroogd werd).
15. Zicht op de Nete
Iets recenter dan de voorafgaande familiebedrijven is het carosseriebedrijf Bollekens. Hier zien we links achter het kasteel Ter Elst (na de eerste wereldoorlog) gebouwen van dit bedrijf waar koetswerken voor auto's gemonteerd en gespoten werden. Ook dit familiebedrijf is verdwenen.
Tekst: Roland Leemans
Update: 071113 Kleine typografische correcties.
Deze prentkaart toont ons een algemeen beeld langs de Neteoevers aan de zuidkant van de spoorwegbrug over de Nete. Vandaag spreekt men bij een dergelijk beeld over het industriepark van de gemeente. Inderdaad, hier waren, onder druk van de revolutionaire vooruitgang op mechanisch en technisch gebied, industrienederzettingen gegroeid die een keten vormden langs de Nete (belangrijke transportweg te water) en dicht bij de spoorlijn Antwerpen-Brussel (modern vervoer per spoor). De stoomkracht had immers de stoomschepen en de locomotief in het leven geroepen.
2. Steenbakkerij Ter Elst
Een oude prentkaart (afgestempeld) 18.10.1903) toont ons de steenbakkerij Ter Elst. Een schrille tegenstelling op de foto: het bewoonde kasteel Ter Elst, als oude getuige uit het verre verleden, in een merkwaardig goede staat van bewaring omgeven door hoge schouwen , bakovens droogloodsen en stapelplaatsen van de steenbakkerij, die vóór de eerste wereldoorlog op volle toeren draaide. Een grote kade of aanlegplaats langs de Nete was noodzakelijk voor het vervoer van de afgewerkte produkten: de bouwsteen. Hier werden geen grondstoffen aangevoerd maar alleen afgewerkte produkten verscheept.
3. Put van de steenbakkerij Ter Elst
Aan de andere kant van de Stationsstraat ligt de grote kleiputvan de steenbakkerij Ter Elst. Op dit bedrijf was, vóór de eerste wereldoorlog, de kinderarbeid nog een dagelijks gebeuren. Vandaag nog leven er oudere Duffelaars die als kind stenen gingen 'klinken' op 12-jarige leeftijd. De put kwam vol water tijdens de eerste wereldoorlog en zou later, opgekocht door Covabe in 1923, jarenlang als gemeentelijke stortplaats gebruikt worden.
4. De Nikkelfabriek aan de Nete
De 'Fonderies de Nickel', in de volksmond 'den Nikkel', was één van de fabrieken langs de Neteoever ten zuiden van de spoorwegbrug over de Nete. De waterweg was een belangrijke en zelfs bepalende transportweg voor aanvoer van grondstoffen en desgevallend voor vervoer van afgewerkte produkten. Dat verklaart ook de aanlegkades langs de Neteoever. Op die plaats zou later, na het verdwijnen van de nikkelfabriek waar destijds nikkel gewonnen werd, een aluminiumfabriek 'Sidal' zich vestigen.
5. De Nikkelfabriek aan de Nete
Deze prentkaart toont ons de directeurswoning en de hoofdingang van de nikkelfabriek 'Fonderies de Nickel de la Nèthe'. De tekst op de gevel van het hoofdgebouw was op zijn minst merkwaardig. Naast de naam van de stichter L. Chavanne zien we de belangrijkheid van de Neterivier in de vestigingsplaats van deze fabriek ook daardoor 'Nikkelfabriek aan de Nete' genoemd wordt.
6. Papierfabriek aan de boorden van de Nete
De papierfabriek, vandaag nog steeds in werking, was destijds reeds een indrukwekkend bedrijf onder de titel 'Papeteries anversoises G. Moorrees & Cie'. Deze fabriek zou ook de koperfabriek opslorpen die lag tussen de nikkelfabriek en de papierfabriek. Later werd deze fabriek een onderdeel van de 'Papeteries Générales de Belgique'.
7. Papierfabriek 'Moorrees'
De belangrijkheid en de rol van de spoorweg Brussel-Antwerpen komt hier tot uiting op de prentkaart die ons een beeld toont van de papierfabriek 'Moorrees' vóór 1914 (afstempeling juli 1909). Twee sporen verbinden de fabriek met de spoorweg om aanvoer van grondstoffen maar vooral vervoer van afgewerkte produkten mogelijk te maken. Vandaag nog zien we overblijfselen van de spoorwegverbinding met de papierfabriek aan de doorgang onder de spoorweg van de Hondiuslaan in de richting van Rumst en Walem.
8. Beschieting van Duffel De papierfabriek van Moorrees aan de Nete
Eens te meer is deze prentkaart een getuige van de enorme verwoestingenvan 1914. Bij de beschieting van de eerste oktoberdagen van 1914 werden de fabrieksgebouwen van Moorrees niet gespaard. Ook hier heeft het geschut van de vijand voor heel wat vernieling gezorgd.
9. De brug
Aan de Netebrug zoals ze lag vóór 1914, tussen de Gemeentestraat en de Hande lsstraat, achter de snoepwinkel van 'Moederken Bette' en de herberg 'Saint Nicolaas' zien we de hoge schouw en de gebouwen van een 19de eeuws bedrijf: de brouwerij en mouterij Sint-Niklaas. Oude, lege bierflesjes zijn vandaag nog stille getuigen van deze brouwerij. Ze zou in de 20ste eeuw vlug haar activiteiten staken. Miel De Herdt 'Den Beerboer' zou op die plaats zijn bedrijf leiden.
10. De gasfabriek
De gasfabriek is ook één van die vestigingen die in onze tijd slechts naleven door de naam van een straatje: de Gasstraat aan de Wouwendonk. Vroeger was hier, zoals op de kaart te lezen staat, de 'Gasfabriek' die voor het gas zorgde van de gaslantaarns die de Duffelse straatverlichting uitmaakten.
11. Panorama
Deze prentkaart toont ons het bedrijf van de familie Sels. Een indrukwekkende reeks van meer dan honderd serres vormden het tuinbouwbedrijf van Louis Sels. Dit bedrijf, voor een gedeelte gevestigd op gronden van de familie d'Arenberg, was rond de eeuwwisseling een unicum voor zijn tijd, waar meerdere Duffelaars destijds het tuinbouw- en glasteelten aanleerden. Reeds lang vóór de eerste wereldoorlog werden de serres verwarmd met een centraal verwarmingssysteem waarvan de grote ketel, geleverd door een Duitse firma, door een twintigtal paarden getrokken op een platte wagen door het veld tot aan het stookhuis aan de hoge schoorsteen gesjouwd werd. Vóór 1914 was dit bedrijf reeds gespecialiseerd in rozen (onder vliegende serres - die jaarlijks met de hand ontmanteld werden voor een periode), druiven, chrysanten en aardbeien. Achter het stookhuis en de smidse (rechts op de foto) was de 'orangerie' waar onder hoge serres vóór 1914 hebben dit bedrijf, dat vooruit was op zijn tijd, belet om terug op hetzelfde niveau te herleven na 1920.
12. Stationstraat
Een ander voorbeeld van privé-initiatief in de nijverheid vóór 1914 gegroeid in Duffel was de firma Renaux. Deze firma bestond reeds bij de eeuwwisseling zoals te zien op deze prentkaart. Op de gevel lezen we 'Farine lactée Renaux' 'Vingt-deux diplômes d'honneur et médailles d'or'. Later zou deze fabriek zich verder uitbreiden en specialiseren als chocoladeproducent en zou jaren aan meerdere Duffelaars werk verschaffen.
13. Leopoldstraat
Nog een voorbeeld van privé-bedrijf in de Duffelse nijverheid was de orgelmakerij van de familie Stevens, zoals we zien op deze prentkaart van vóór 1914. Deze foto toont ons de bedrijfsleider van toen, Jef Stevens, in de poort van zijn orgelmakerij te midden van zijn werknemers. Verder naar de kerk toe zien we familieleden en geburen die mee op de foto willen staan. De orgelmakerij Stevens was een bekend bedrijf dat ver in Europa orgels installeerde. Vandaag wordt er nog steeds gewerkt in de orgelmakerij onder de leiding van Juffrouw Cecile Stevens.
14. Villa Hermans
Deze prentkaart toont ons het bedrijf van de familie Hermans. De naam Hermans is, op dat ogenblik reeds meer dan honderd jaar aan Duffel verbonden door de aankoop van het domein Ter Elst en door haar inbreng in 1888 van het kasteel Ter Elst met omliggende gronden in de steenbakkerij van destijds. In de Hermansstraat, genoemd naar deze familie, zien we vóór 1914-1918 de villa en het firmagebouw. Op het atelier is de uitleg vrij volledig te lezen. 'Manufacture de tissus métalliques - Louis Hermans & J. Govaerts à Duffel' (Werkplaats voor metalen weefsels) 'Tourailles pour brasseries et distilleries' (Mouteest voor brouwerijen en stokerijen). Het bedrijf maakte metaaldraadweefsels. (Mouteest= eest waarop mout gedroogd werd).
15. Zicht op de Nete
Iets recenter dan de voorafgaande familiebedrijven is het carosseriebedrijf Bollekens. Hier zien we links achter het kasteel Ter Elst (na de eerste wereldoorlog) gebouwen van dit bedrijf waar koetswerken voor auto's gemonteerd en gespoten werden. Ook dit familiebedrijf is verdwenen.
Tekst: Roland Leemans
Update: 071113 Kleine typografische correcties.